Globalisering, zijn oorsprong en gevolg. Mei 2006

Het globaliseringproces is een uitvloeisel van de ontdekkingsreis van Columbus en het daaropvolgend Europese kolonialisme. Die kolonisatie van landen in Zuid-Amerika, Afrika en het Midden-Oosten, zorgde niet enkel voor goedkope grondstoffen, maar creëerde bovendien nieuwe afzetmarkten. Vijf eeuwen later is er op deze aardbol geen plaats meer te vinden waar Coca-Cola onbekend is. De globalisering is de afgelopen vijfentwintig jaar door de explosie van de computertechnologie, de ontmanteling van handelsbarrières en de groeiende politieke en economische macht van multinationals in een wilde ons alleroverspoelende stroomversnelling terechtgekomen.

Globalisering is het liberaalkapitalistische idee dat een wereldvrije markt alle problemen zou kunnen oplossen. Men gaat er van uit dat door het laisser faire-kapitalisme iedereen zou kunnen mee profiteren van de toegenomen internationale handel. Maar in de praktijk blijken de voorwaarden voor het goed functioneren van een dergelijke vrije markt te ontbreken.

Na de Tweede Wereldoorlog richtte de internationale gemeenschap het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Internationale Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (IBRD) op. Oorspronkelijk was het de bedoeling dat deze instellingen de naoorlogse economieën nieuw leven zouden inblazen en voor financiële stabiliteit zorgen. Sinds de jaren ‘70 richten zij zich vooral op de ontwikkelingslanden.

Een hoop cijfermateriaal, afkomstig van de UNO zelf, toont echter aan dat het economische model welke deze instellingen tot heden propageerden, de situatie niet verbeterd heeft maar daarentegen zelfs de Aziatische financiële crisis van eind jaren negentig in de hand heeft gewerkt. De structurele, maar asociale aanpassingsprogramma’s van het IMF en de IBRD verplichtten de ontwikkelingslanden hun uitgaven voor gezondheidszorg en onderwijs te beperken. Een pervers bijkomend effect van die verplichtingen is dat op de financiële markten de ongecontroleerde speculatie heel wat productieve langetermijninvesteringen verdringen of teniet doen.

De roep wordt steeds groter om een andere en betere globalisering. Meer burgerparticipatie (lees regeringsdeelname) in de Internationale financiële instellingen, wereldwijde bindende milieunormen en een ‘Tobin Tax’ op de internationale financiële transacties zouden de sociale doelstilling, betere levensomstandigheden voor de achteruitgestelde volkerenverdeling, bereikbaarder maken.

Dat er ook een culturele en politieke globalisering aan de gang is kan men niet ontkennen, maar in vergelijking met zijn economische ‘broer’ bevinden zij zich nog in de ‘peuterfase’. Bovendien heeft de Wereldbankgroep en het IMF hun fouten van het verleden ingezien en trachten zij meer aandacht te schenken aan de sociale en ecologische gevolgen van de economische ontwikkeling.

Of de wending in dat beleid meer is dan enkel een mooie verpakking om de anti- of anders-globalisten te paaien, moet nog blijken. Ten slotte zijn en blijven de beleidsmakers van dergelijke instellingen de Imans van de wereldoverspannende- en overheersende religie die het kapitalisme uiteindelijk Is.

Renaat van Poelvoorde