Het alternatief voor het kapitalisme

en de huidige sociaaldemocratie in Europa.

  Alain Badiou is een van de meest eminente filosofen in Europa, waarvoor de" mei'68"-beweging een belangrijke invloed heeft gehad op zijn denken.  In tegenstelling tot de meeste van zijn toentertijd revolterende tijdgenoten  heeft hij, zowel in theorie als in de praktijk de strijd tegen het hard geworden kapitalisme nooit opgegeven.

Hij stelt vast dat wij in een wereld leven die steeds meer wordt gedomineerd door een unieke visie op de politieke en sociale organisatie, die het ontwikkeld kapitalisme, ondersteund door de parlementaire democratie, als de beste politieke vorm ziet. Een wereld waar datgene wat gepresenteerd wordt, als de enige aanvaardbare weg voorwaarts voor de mensheid lijkt.

Het kapitalisme dat gedomineerd wordt door privé belangen, en een beleid dat gedragen wordt door een managementstaat, beheerd door managers (de politici) die via verkiezingen 'benoemd' worden, is in feiten een kapitalistische-parlementaire stelsel.

Volgens Baduiou is het niet de vraag óf er daarvoor een alternatief is, dan wel of wij al dan niet willen dat de organisatie van de samenleving totaal anders is?

Het meest voor de hand liggend alternatief sinds de 19de eeuw  is het communisme. Communisme, betekent in feite een samenleving die wordt georganiseerd op alle niveaus, economische, politieke, sociale enz, dus door iets anders dan privé-eigendom; iets anders dan de heerschappij van maximale winst. Een samenleving die niet door de wet van het kapitalistische egoïsme gedomineerd wordt, zoals dat nu wel het geval is. Dat is wat wij communisme noemen (maar feitelijk het Basis-socialisme is)

Dat de staten welke in de vorige eeuw rond een communistisch systeem werden opgebouwd helaas ook wreed en terroristisch waren, vindt hij weliswaar correct, maar gezien dat niets vandoen had met de marxistische leer op zich, niet relevant. Hij stelt dan ook de noodzaak om naar een derde fase van het communisme te gaan, dat rekening houdt met alle ervaringen en die het project van een collectieve samenleving aanduidt, maar tegelijk de algemene terreur die bestond in het communisme van de 20stee eeuw afwijst.

Hoe dan ook blijft de filosoof het communisme als volgt definiëren: een samenleving die niet is georganiseerd op basis van privé-eigendom en winst. Een economie die niet is georganiseerd rond winst, maar die collectief wordt gehouden en georganiseerd wordt vanuit een egalitaire visie. De twee belangrijke ideeën in het communisme die dienen herwerkt te worden zijn, vooreerst de negatieve gedachte dat eigendom en winst niet centraal mogen staan in de organisatie van de economie en de samenleving, en ten tweede het positief idee, dat de noodzaak aangeeft om een maximale gelijkwaardigheid te verkrijgen.

Het communisme waar Alain Badiou het over heeft, is niet datgene van de huidig bestaande communistische of aan het communisme aanverwante partijen: Zij zijn overblijfselen van het verleden. Ze zijn restanten van het communisme zoals het werd gedefinieerd in de 19e eeuw.

Het communisme van 'regimes', wier doelstellingen, en vooral de gebruikte middelen daartoe niet bepaald beantwoordden aan wat Marx en Engels voor ogen hadden. Sovjet Unie is ineengestort, China is een ontwikkelde kapitalistische werkelijkheid. We zijn opnieuw aan het begin. Dus zoals altijd, moeten we beginnen met het project, het denken, een ideologie.
 

Toen Marx in 1848 het Manifest van de Communistische Partij schreef, was er nog geen enkele communist. We zitten in dezelfde situatie vandaag. We moet de ervaring van het communisme vanaf nul laten herbeginnen. Een inspanning van één eeuw is beëindigd. Dus we herbeginnen.

Zoals intellectuelen, filosofen samen met Marx, met Fourrier en vele anderen aan ideeën meebouwden, moeten wij vandaag, rekening houdend met de ervaring uit het verleden het nieuwe idee van het communisme herformuleren, herstellen,  bediscussiëren en analyseren. We moeten nadenken hoe het een praktische vorm kan krijgen. Marx, na het schrijven over het communisme, heeft geprobeerd om de Eerste Internationale, die eindelijk de eerste communistische partij in de wereld was, te lanceren. We moeten hetzelfde pad volgen. Hoe dan ook, zijn we terug in dezelfde situatie als die van Marx in de 19de eeuw, en die van Lenin of Mao in de 20e eeuw.

Alain Badiou waarschuwt dat we er enigszins optimistisch moeten aan beginnen, met de overtuiging dat het kapitalisme slecht is voor de mensheid, omdat dit telkens terug zal bewezen worden door crisis, na crisis, gevolgd door conflicten en oorlogen. De toekomst van het kapitalisme is namelijk helemaal geen positieve toekomst.  Mensen zullen de slechte dingen van het kapitalisme uiteindelijk inzien. Hij ontleent zijn optimisme aan de gedachte dat we nu weer de mogelijkheid hebben om filosofische, theoretische, ideologische voorstellen te formuleren als steun voor het communisme.

In een land als Frankrijk, kon men  tot een paar jaar geleden, niet eens praten over het communisme. Als men het over communisme had, dan werd men gezien als een crimineel, terrorist en Stalinist. Het is al een overwinning om te kunnen praten over het communisme, vergaderingen over het communisme te houden en filosofen bijeen te brengen om hierover te praten. Deze overwinning is momenteel een overwinning in het hoofd, maar het is al iets.

Voor Alain Badiou is in de Europese sociaaldemocratie nog maar bitter weinig terug te vinden van het oorspronkelijk door Marx geïnspireerde socialisme. Door zich volledig in het kapitalisme in te schrijven zijn krachten die niet meer wensen te breken met het kapitalisme en te streven naar een ander soort samenleving. Ze bieden een kapitalisme dat nog net een beetje anders is dan het kapitalisme van rechts. Daarom bevindt de toekomst van het communisme zich volledig buiten de sociaaldemocratie. En sociaaldemocratie is een interne kracht in het kapitalistische-parlementaire systeem. Ze zeggen hetzelfde. Geen enkele sociaaldemocratische partij heeft het voornemen om het sociale en economische systeem te veranderen.
 

In Europa en de Vs is Rechts er in geslaagd het idee doen ingang te vinden dat het echte conflict vandaag niet tussen links-rechts of het communisme en kapitalisme is, maar tussen de westerse beschaving en de islam is. Maar volgens Badiou is het probleem, vooral in het Europa van vandaag, wel degelijk het kapitalisme en niet de islam. De islam is helemaal niet het belangrijkste onderwerp in het Europa van vandaag. De belangrijkste vraag is of we werkelijk streven naar een radicale oppositie tegen het kapitalisme of niet. Enerzijds verdedigt hij helemaal niet de westerse manier van leven, temeer omdat die hoofdzakelijk dominantie, het kapitalisme en privé-eigendom inhoudt. Anderzijds is in zijn denken evenmin een toekomst voor de Islam of andere oude godsdiensten weggelegd.

Ten slotte denkt Alain Badiou dat wij ons in een periode bevinden waarin er in alle geavanceerde en geïndustrialiseerde landen sprake is van een aanzienlijke migratie. De redenen hiervoor zijn niet nieuw, integendeel, dat heeft altijd bestaan sinds de 19de eeuw. De laagste banen, zoals bouwwerk, schoonmaak enz zijn voor de migranten.  In Frankrijk waren vroeger de mijnwerkers Pools en de fabrieksarbeiders waren Italiaans. Tegenwoordig zijn het niet Polen of Italianen, het zijn Arabieren of Afrikanen. Maar het is hetzelfde proces. Deze diversiteit heeft altijd bestaan. De positie die we moeten nemen over diversiteit is eerst en vooral aanvaarden. Aan alle mensen dezelfde rechten bieden zodat ze hun leven zo goed mogelijk kunnen organiseren. Elk modern land heeft een bepaalde notie van diversiteit. Wat betekent het om Belgisch te zijn vandaag in België? De moderne staat met betrekking tot diversiteit, moet in principe twee lijnen volgen: gelijkheid en rechten. Zij (de migranten) zijn hier, wonen hier, werken hier en moeten ook dezelfde rechten krijgen.

Migratie, en vooral de religieuze dimensie ervan is hoe dan ook een delicaat probleem voor links omdat enerzijds de patriarchale structuur bij de islamitische gemeenschap in feiten in tegenspraak is met het socialistisch en communistisch gelijkwaardigheidbeginsel en anderzijds de maatschappelijk die bevolkingsgroep, juist door haar innerlijke ongelijkwaardigheidscultuur, maatschappelijk geen gelijke behandeling ervaart.

Maar dat dat is dan weer een heel ander debat.

Het alternatief voor het kapitalisme dat een welvaart van veel verschillende niveaus, van heel hoog tot onbestaand laag, genereert, is, wat mijzelf betreft:  Een communisme, met een welvaart, misschien wel op een lager niveau, maar dan wel voor iedereen.

Renaat Van Poelvoorde

(Bron: blerilleshi.wordpress.com)