De jaren ’60 was een periode waarin wij ons kunnen bevrijden hebben van, wat we toentertijd als oubollige maatschappelijke instituten omschreven. Vandaag is het echter twijfelachting of ons dat de beoogde vrijheid gebracht heeft. Daarentegen heeft de mondiale ‘groeispurt’ een massa nieuwe economische en sociale geplogenheden gecreëerd die zowel een culturele als structurele stempel drukken op onze niet-zakelijke instellingen. Door het wegvallen van de oude instituties is de samenleving onstabiel en sociaal versplinterd. Het nieuwe kapitalismesysteem, waar sociale status is gebaseerd op verdiensten heeft het stilaan gewonnen van de bureaucratie.

Om succesvol te zijn in deze nieuwe tijden, moeten men de volgende drie problemen op kunnen lossen. Men moet ten eerste in staat zijn om zelf zijn levensverhaal te improviseren, of het zonder stevig zelfbewustzijn stellen. Ten tweede moet men potentiële talenten kunnen aanboren, want deze worden geacht meer waard te zijn dan de bewezen prestaties uit het verleden, en men moet ten derde zijn verleden, zijn drang tot behoudsgezindheid, los kunnen laten. Door het nieuwe kapitalisme zijn instellingen, vaardigheden en consumptiepatronen veranderd.

Of deze veranderingen de beloofde vrijheid brengen, is nog maar de vraag. Het type van mens met de ‘ideale' eigenschappen die het nieuwe kapitalisme nodig heeft, is in feiten onmenselijk. Bovendien is dat in een sociale samenleving, waartoe wij van nature gedwongen worden, eigenlijk ook niet wenselijk. Enkel een heel kleine groep beschikt over de nodige capaciteiten om in deze omstandigheden succesvol te zijn en te blijven. Een overgrote meerderheid zal hoe dan ook in de moderne kapitalistische ‘vrije’ structuren nog meer gevangen zijn dan het ooit het geval was in de oude bureaucratische instituten.

Het westerse staatssocialisme van de jaren vijftig-zestig mag dan niet de bevrijding van de  bureaucratische instituten gebracht hebben, ze was en blijft voorlopig de enig werkbaar systeem om de nodige continuïteit te geven aan de samenleving.

Eigenlijk was de “bevrijdingsbeweging” in de 60-er jaren slechts een 'ijzeren kooi', voor velen zowel een gevangenis als een thuis, welke ons, nu verwoest door onze welvaarts - consumptiemaatschappij, overlaat  aan het naakte kapitalisme.

Toegegeven, het klinkt niet erg origineel, maar misschien is het de hoogste tijd dat wij terug meer oog krijgen voor de werkelijke menselijke behoeften. Door creatie van nieuwe instituten of het laten herleven van oude, moet het individu weer een levensverhaal kunnen maken, waarin niet alleen talent, maar ook vaardigheden weer belangrijk  zijn. Ook vakmanschap, toewijding en duurzaamheid verdienen herwaardering ten opzichte van potentiële en latente capaciteiten. Enkel onder die voorwaarden krijgt iedereen de mogelijkheid zijn nuttigheid in de samenleving te bewijzen.

Ondanks bureaucratie, meritocratie, nieuw of oud kapitalisme, zijn wij nog steeds sociaal levende zoogdieren. Daar zal wetenschap,noch economie iets wezenlijk aan kunnen veranderen. En dat is maar goed ook!

 Renaat van Poelvoorde