Over oorlogsmisdaden, asielrecht, racisme, mensenrechten...en nadenken.

april 2017

De strijd tussen moraal, emotie en de rede

Het begrip 'moraal' (zeden) geeft de handelingen en gedragingen aan die in een maatschappelijke context als correct en wenselijk worden gezien. Het filosofisch vakgebied van de ethiek richt zich op de vraag 'wat is een goede 'moraal'? Een universele moraal heeft de pretentie altijd en overal te gelden. Maar waarom eigenlijk? En wie bepaalt dat?

De algemeen geldende moraal fungeert in regel als een leidraad en beoordelingscriterium voor het gedrag van zowel onszelf als van anderen. Tenminste, voor zover dat niet in wetten en reglementen is vastgelegd. Maar juist omdat de gangbare moraal grotendeels niet is vastgelegd in wetten, en er nogal wat moraal en 'waarden' verschillen bestaan tussen verschillende bevolkingsgroepen, al naar gelang tot welke sociale classe, etni, levensbeschouwing (of religie) men behoort, ontstaat er dikwijls onenigheid.

In een samenleving zijn gedragsregels noodzakelijk, temeer daar emotie zowel het goede als het slechte in de mens kan naar boven halen. In beide gevallen kan het dan ook nodig zijn dat de 'rede', de verstandelijke beredenering, tussenkomt om het gebrek aan eenduidigheid 'op te vangen'. In ons democratisch systeem beschikken we daarvoor over 'de rechtspraak', waarbij wij dan ten rade gaan en die bepaalt de betrokken, al dan niet wettelijk voorgeschreven of soms tegenstrijdige regels dienen gelezen en geïnterpreteerd te worden.

Afbeeldingsresultaat voor rechters Bij dat laatste heeft men door de geschiedenis heen, tot op de dag van vandaag, constant dezelfde fout blijven maken: nl. het idee dat rechters wars zijn van bepaalde menselijke tekortkomingen, zoals daar zijn: bevooroordeling, gevolgen van positieve en negatieve ervaringen, groepsmoraal, ideologische ingesteldheid, en emotie welke de verstandelijke beredenering, al naar de omstandigheden, in min of meerdere mate beïnvloedt. Men noemt dat dan: de onafhankelijke rechtspraak.

Hoe dan ook , gezien de hiervoor genoemde beïnvloedingsfactoren, is dat volstrekt utopisch. Voor zover het om ontegensprekelijke wettelijke bepalingen gaat, zal de rechter zich (uiteraard) correct en rechtvaardig uitspreken. Maar indien het om mekaar tegensprekende, nuancerende, en/of uiteenlopende interpreteerbare regels gaat, is het menselijk gesproken vrijwel onmogelijk dat rechters de menselijk beïnvloedingsfactoren volledig kunnen uitsluiten. Om die reden krijgt men maar al te dikwijls verschillende gerechtelijke uitspraken bij gelijkaardige cases.

De strijd tussen de moraal, de emotie, en de rede, welke zowel individueel als in groepsverband constant wordt gestreden, hetzij met woorden, positieve en/of negatieve daden, via gewelddadige conflicten, en zelfs wereldwijde oorlogen, is van alle tijden, en zal dat ook blijven. Alle goede bedoelingen ten spijt, worden de gevolgen daarvan steeds problematischer, al naar gelang wij door de gestaag groeiende wereld-overbevolking, steeds meer 'op elkaars lip' zitten.

Klimaatverandering, milieuvervuiling en -degenerering, alsook het dreigend failliet van ons sociaaleconomisch systeem is bij dit allen niet behulpzaal te noemen...